Mijn Spartamet
Jaren geleden werd de wet veranderd. Er waren toendertijd alleen maar brommers
met helm en gewone fietsers. Solexen en Mobiletjes waren uitgestorven. Metde
nieuwe wet zou het mogelijk worden om zonder helm te rijden met iets motorisch
als het niet harder zou gaan dan 25 km/uur.
Wat later werd er (ik dacht in de Volkskrant) bericht over een mannetje die
met een nieuw bedachte gemotoriseerde fiets op het parkeerterrein van de
Sparta Fietsenfabriek rond reed om de kinderziektes eruit te krijgen.
En ik liep echt warm toen ik een fotootje zag in de Volkskrant van de
allereerste Spartamet. Het getoonde model was een mixed-frame. Dat leek me wel wat.
Ik ging wachten en op een gegeven moment werd mij verteld: in Amsterdam, in de
Leidsestraat is een fietsenwinkel en die heeft als eerste ze ter verkoop. De
volgende dag stapte ik er binnen, zag een rood mixed 56/26 frame Spartamet
staan en kocht die. Een voordrager erop, fietstassen eraan, benzine en olie
erin en twee uur later was ik op weg terug naar huis in Leiden.
Na thuiskomst gelijk maar twee stevige benzinecans gekocht van 5 liter gevuld
met benzine, een fles Shell tweetakt olie en ik kon gaan zelfmixen.
Een ander ding dat ik gelijk ging doen was: al het chroom op het stuur
afplakken met dof-zwart isolatie tape namelijk: alle gebogen spiegelende
oppervlakken zorgen voor - hoe je ook kijkt - felle zonsweerspiegelingen en
glimlichtjes die gewoon niet prettig in je ogen zijn.
Twee maanden later was er een fietenmaker in Leiden die ook Spartamet deed en
daar is die in onderhoud gegaan. Die vulde subiet de transmissieolie aan,
schroefde de uitlaat en de carburateur goed vast, verving de filtertjes en wat
er zoal verder bij een eerste servicebeurt gedaan moet worden.
Vier maanden later was de carburateur vuil (alleen op de choke willen draaien)
en was het zadel volkomen gaar: alle vering was eruit geragt. Ik geef het toe:
echt zacht en voorzichtig ben ik met het machientje nooit omgegaan.
Inmiddels had ik zeer goed door gekregen dat je heel gauw lekke banden hebt.
Door gebrek aan vering ben je geneigd om op wat slap opgepompte banden te gaan
rijden en dat is het noodlot uitdagen. En echt potdicht zijn de banden ook
niet: controle op banden spanning is echt geregeld noodzakelijk! En ondanks
dat; een metalen nietje kan je al een lekke band bezorgen.
Als zadel heb ik een monsterachtig dubbelgeveerd leren exemplaar genomen
(Primus Made in Holland) want ik maak - tussen al het gewone gebruik in de
stad - zeer lange tochten waarbij aan het eind van de dag een hele tank leeg
is gereden. Dan wil je best wel lekker op het zadel kunnen zitten!
Bij deze onderhoudsbeurt kon tevens weer de carburateur vastgezet worden en
bleek de voorvork niet goed doorgelast te zijn geweest: er zat speling in. Ik
kreeg een gratis nieuwe. Het zadel is vele jaren (zeker 9 jaar) meegegaan maar
na herhaaldelijke breuk van veren en verslapping van het leder toch vervangen
door een identiek exemplaar. Daar zit ik nog altijd op.
Die carburateur is een zorgenkindje gebleken:hij is nooit echt lekker
makkelijk met starten geweest. Rare luchtbellen die de doorvoer van benzine
door nauwe pijpjes belemmerden, heb ik wel eens gedacht. Ik heb heel wat
starttouwtjes versleten. Vergeet niet: deze motor was een van de allereerste
exemplaren, nog zonder startcompensator en dus moest er stevig getrokken
worden.
En wat is er in de loop der jaren verder kapot gegaan aan die motor? Nagenoeg
alles. De oliekering begaf het een keertje, de pakking ging lekken, de
uitlaten waren altijd na een paar jaar verstopt, het ontstekingblokje faalde
op een goede dag en ook de spoel is een keer vervangen.Uiteindelijk, dat zal
nu 5 jaar geleden zijn, is de hele motor vervangen. De lagers, krukas,
cylinder enz. waren erg versleten en, dat was het nare, de lagers waren van
een type met een speciaal groefje en die waren er niet meer. Alleen in de
allereerste serie motortjes zaten die lagers.
Ik heb toen een inruil kunnen doen. Maar ja, de prijs van een nieuwe motor was
inmiddels al zo opgelopen dan het bijna evenveel kostte als mijn
splinternieuwe Spartamet toendertijd (fl 1350,-).
En dat motortje was een verademing: een startcompensatie, vlot aanslaan,
zelden maar een vuile carburateur (er was vroeger om de 6 maanden gemiddeld
schoonmaak nodig) en ook niet zoveel aanslag aan de bougie.
Zelfs de uitlaat gaat langer mee (er zit nu een ronde doos onder, vroeger had
ik een platte doos). Pas na 5 jaar heb ik een nieuwe uitlaat nodig gehad.
Helaas rammelt af en toe de binnenbus van dat ding.
Toch was ook dit motortje niet helemaal storingsvrij. Eerst begaf de
oliekering het. Toen werkten de magneetjes zich uit het vliegwiel los wat mij
een nieuwe spoel kostte. Helaas hielp het vastdrevelen van de magneetjes maar
een paar weken: net voordat ze weer een spoel naar de ouwe moer konden helpen
had ik het door en kwam er een ander vliegwiel in de motor.
Een jaar geleden liep het lager van het achterwiel vast. Een totale vervanging
van alle lageronderdelen was nodig. Veel heeft dat niet geholpen: een jaar
later was het weer zover. Ik let er nu op dat ik geen speling in het lager
voel. Bij deze laatste reparatie heb ik trappers en ketting laten vervangen:
die waren ook grondig versleten inmiddels.
De allerergste en engste ervaring met de Spartamet die ik meegemaakt heb was:
opeens gaat de motor vol in het gas en de gas- en choke-kabels verliezen
spanning. Wat ik ook doe: de zaak is niet te stoppen. Gelukkig werken de
remmen goed dus ik kan tot stilstand komen met gierende motor. Hoe zet je dat
ding af? Geen benzinekraan, wat nu? Ik ben afgestapt terwijl ik vol in de
achterrem bleef knijpen en kon met wat gymnastische toeren toen de bougiedop
bereiken. Die kon ik los trekken maar ik kreeg wel een enorme electrische
opdonder die mijn oren deed suizen.
Wat was er mis? Iets ongelooflijks waar de fietsenmaker nog nooit van gehoord
had. De hevels van gas en choke zitten op een metalen asje als draaipunt. Dat
asje zit in een plastic brug. Die brug was gebarsten en open gegaan, het asje
was los geschoten, de hevels hadden geen werking meer.
De grootste extra verbetering van de Spartamet heb ik verkregen met een
speciaal ontstekingsblokje van Jan dat in kringen van Spartamet
enthousiastelingen wel bekend zal zijn. Nog nooit heeft de zaak zo zoevend
zacht en regelmatig gelopen als nu (ik smeer nu 1:50 in plaats van 1:75
vroeger). De kruissnelheid is 25 km/uur en de maximale snelheid zonder wind is
32 km/uur.
Dit heb ik precies kunnen meten met een zgn. GPS apparaat, een soort superluxe
fietscomputer met geheugen die gebruik maakt van navigatiesatellieten.
Slotwoord
Uit het verhaal blijkt overduidelijk wat ik allemaal voor ellende heb gehad
mijn mijn Spartamet, maar ik kan de lezers verzekeren dat ik er ook ontzettend
veel lol mee heb. Dankzij de Spartamet is mijn leefomgeving heel wat
uitgestrekter geworden dan met een gewone fiets het geval zou zijn. Even een
uurtje in het zadel en je bent 25 kilometer verderop. Nu mijn oude
fietsenmaker (dhr. van de Berg te Leiden) met pensioen is gegaan, zal ik de
meeste onderhoudswerkzaamheden maar zelf gaan uitvoeren. Gelukkig hebben we
inmiddels Internet en is er een hoop informatie beschikbaar aangedragen door
Spartamet liefhebbers.
Ronald van der Kamp 
